Όταν κάθεσαι στο σχεδιαστήριο και δουλεύεις, όταν σχεδιάζεις, οραματίζεσαι το έργο... Νοερά το "περπατάς" μέσα από τα σχέδια και τα τρισδιάστατα μοντέλα... Κλείνεις τα μάτια και είσαι εκεί! Κι όταν κατασκευάζεις πια αυτά που σχεδίασες, εκεί που θα μπει το πρώτο λατάκι, προτού τοποθετηθεί το πρώτο τούβλο, εσύ στέκεσαι εκεί και το φαντάζεσαι να αναπτύσσεται, να σηκώνεται και να ολοκληρώνεται. Στέγες, μαντρότοιχοι και φυτεύσεις, τα πάντα! Το γιαπί, όποιου μεγέθους κι αν είναι -από μικρό κατάστημα μέχρι κι εργοστάσιο- είναι ικανό να σου χαρίσει τέτοιες συναρπαστικές στιγμές που κανένα γραφείο ή κανένα value μανατζεριλίκι δεν μπορεί ούτε κατά διάνοια!
Ναι αλλά... Υπάρχει κι ένα "αλλά", ένα τεράστιο ερωτηματικό... Θα κατασκευάσεις αυτό που σχεδίασες;
Κατ' αρχάς είναι στη μέση κι ο πελάτης... Ο "βαλκάνιος" πελάτης που έχει πάντοτε άποψη. Βασισμένη στην πάναπλη λογική ότι εκείνος είναι αυτός που θα μείνει μέσα στο σπίτι! Άσε που πληρώνει κιόλας και δικαίως έχει απαιτήσεις. Κι εμείς οι αρχιτέκτονες δύσκολα μπορούμε να διακρίνουμε πότε πρέπει να έχει "πάντα" δίκιο και πότε πρέπει να τον επαναφέρουμε στην τάξη του μέτρου και της αισθητικής. Κάπου εκεί το όραμα αρχίζει να ξεθωριάζει. Είναι εκείνο το σημείο που κάνεις την παραδοχή -μέσα σου- ότι θα τον κάνεις εύκολα ή δύσκολα να αλλάξει γνώμη... Αν πάλι δεν τον καταφέρεις τότε βασίζεσαι στις δικές σου ολόδικές σου δυνάμεις: Εκείνο το ξεκούδουνο που θέλει ο πελάτης, θα βρεις τον τρόπο να το κάνεις να "στέκει" αισθητικά με το υπόλοιπο. Μόνο και μόνο για να μην πάει περίπατο η ...αρχιτεκτονική!
Μετά είναι κι η πολεοδομία. Το μεγάλο μαρτύριο του δημοσίου υπαλλήλου που (είπαμε) δεν έχει βγει ποτέ του στο γιαπί και που δεν έχει δει ούτε τι χρώμα έχει ο εκσκαφέας. Αυτός λοιπόν είναι εντεταλμένος από το κράτος να έχει άποψη για τους δικούς σου ...όγκους! Για τους κατα-δικούς σου ημιυπαίθριους!! Το πράσινό σου και τα υαλοπετάσματά σου! Όχι ρε, δικό μου είναι το έργο, ολόδικό μου! Κι όσο κρατάς το φανό της καθαρής αρχιτεκτονικής εκείνος σου επιτίθεται με παραγράφους και εγκυκλίους!
Και μετά ξαναγυρνάς στον πελάτη που τώρα πια δεν διαβάζει σχέδια, αυτά πλέον δεν τα καταλαβαίνει... Τώρα έχει οικοδομή, ποιά σχέδια; Κάθεται μαζί σου, μπαστακωμένος στο γιαπί. Απ' τα χαράματα μέχρι αργά το μεσημέρι. Άσε που μερικές φορές κουβαλάει και την κυρά του για να πει κι εκείνη τα δικά της... Τα οποία συνήθως είναι άτοπα αλλά εκείνος δεν θέλει να της χαλάσει χατίρι! Και που και που τη ρωτάει μόνο και μόνο για να μην του γκρινιάξει το βράδυ: "Εσύ τι λες αγάπη μου; Να το βάψουμε καλύτερα ροζ;"
Κι ο περίπατος της σπουδαίας αρχιτεκτονικής τράβηξε λίγο περισσότερο κι έχει πια γίνει άπιαστο όνειρο και ουτοπία... Τα σχέδιά σου πλέον θα γεμίζουν μόνο τα συρτάρια σου και τους σέκτορες του δίσκου σου, η οικοδομή δεν θα είναι ποτέ πια εκείνη που ονειρεύτηκες... Στην καλύτερη των περιπτώσεων ένα φωτορεαλιστικό σου ή κάποια φωτογραφία της μακέτας σου θα κοσμεί μια σελίδα απ' το βιογραφικό σου.
Λίγοι είναι οι αρχιτέκτονες που κατάφεραν να χειραγωγήσουν πελάτες κι ελεγκτές και τελικά να κάνουν το δικό τους... Λίγοι που, είτε λόγω κουλτούρας σπουδών και κοινωνίας (βλ. εξωτερικό και πολιτισμένα πεδία εργασίας) είτε λόγω χρημάτων (ο Μάνος Χατζιδάκις είχε πει: Επιθυμώ να έχω πολλά χρήματα για να μπορώ να στέλνω «εις τον διάβολον» κάθε εργασία που δεν με σέβεται. Το ίδιο και τους ανθρώπους), είτε τελικά λόγω συνθηκών είχαν την τύχη να δουν την ιδέα τους ολοζώντανη. Λίγοι όμως.
Οι starchitects λ.χ. δεν ανησύχησαν ποτέ αν το έργο τους θα κατασκευαστεί όπως το σχεδίασαν. Δεν πέρασε ποτέ από το μυαλό τους τέτοιο ενδεχόμενο... Το αρχικό πλάνο του Renzo Piano για τη Νέα Λυρική σκηνή υλοποιήθηκε κατα γράμμα... Ούτε που πέρασε ποτέ από το μυαλό του κατα τα άλλα συμπαθέστατου και ευγενέστατου Ιταλού ότι θα βρισκόταν ένα κουνούπι-ελεγκτής στην πολεοδομία που θα τα 'βαζε με το ιερό τέρας και θα τολμούσε να κρίνει τα μπαζώματα του τεχνητού λόφου! Ή καμία ΕΠΑΕ για την όψη της παραλίας! Κανένας!
Και ξέρεις, σχεδιάζεις πολύ διαφορετικά τότε...
Και στην εφαρμογή; Που ήταν ο starchitect στην εφαρμογή; Προφανώς το Ίδρυμα δεν φέρει τις ιδιότητες του ξερόλα ιδιώτη. Δέχεται την πρόταση του αρχιτέκτονα χωρίς show-off παρεμβάσεις. Η δε εκπόνηση της μελέτης εφαρμογής ήταν -υποθέτω- δουλειά του κατασκευαστή ή τέλος πάντων ενός μελετητικού οίκου σε συνεργασία με τον -εδώ- κατασκευαστή. Το γραφείο Piano -επίσης υποθέτω- λειτούργησε συμβουλευτικά έως το πολύ επικουρικά. Συνεπώς ο ίδιος ο Piano δεν ανησύχησε και μάλλον είχε άλλες ασχολίες με το αρχιτεκτονικό του τμήμα! Τελικώς εμφανίστηκε στο ...γιαπί μόνο λίγες φορές ως περαστικός ή προσκεκλημένος και τίποτε περισσότερο.
Μετά από τόσα έργα παγκοσμίως το ΚΠΙΣΝ για τον Renzo Piano ήταν απλώς ένα ακόμη ολοκληρωμένο έργο...
Τέτοια ενασχόληση είναι ό,τι ονειρεύεται ο καθένας. Να έχεις τον πελάτη που θα σου ζητήσει το κλειδί στο χέρι, ένα καλό τρωκτικό στην πολεοδομία κι ένα καλό εργοδηγό που θα ολοκληρώσει το έργο.
Οι συνθήκες ήταν εκείνες που δεν επέτρεπαν να μπορώ να ασχοληθώ με την επίβλεψη μιας μελέτης που μόλις την περασμένη εβδομάδα παρέδωσα. Με ταλαιπωρούσε δυόμιση χρόνια ο κυρ-Νίκος. Μια χανόταν για τρεις μήνες, μια εμφανιζόταν και βιαζόταν... Μέχρι που η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο κι η ανάγκη για έναν εργοδηγό στην οικοδομή από κρυφό μυστικό ήταν πια πρωταρχικός στόχος...
Κι αντί για εργοδηγό, η πλήρης αρχιτεκτονική μελέτη επικουρούμενη από δύο επιπλέον πινακίδες λεπτομερειών παρελήφθη τελικά από τεχνική εταιρεία η οποία θα αναλάβει -άκουσον, άκουσον- την υπογραφή της μελέτης και της επίβλεψης για την άδεια, τη διεκπεραίωση της άδειας αλλά και την ολοκλήρωση του ημιτελούς πέτρινου καταστήματος. Μέχρι και τις φυτεύσεις, μέχρι τον ελεγκτή δόμησης!
Κι αντί για εργοδηγό, η πλήρης αρχιτεκτονική μελέτη επικουρούμενη από δύο επιπλέον πινακίδες λεπτομερειών παρελήφθη τελικά από τεχνική εταιρεία η οποία θα αναλάβει -άκουσον, άκουσον- την υπογραφή της μελέτης και της επίβλεψης για την άδεια, τη διεκπεραίωση της άδειας αλλά και την ολοκλήρωση του ημιτελούς πέτρινου καταστήματος. Μέχρι και τις φυτεύσεις, μέχρι τον ελεγκτή δόμησης!
Δύο προϋποθέσεις: 1) Αν οι διαβεβαιώσεις των ανθρώπων της εταιρείας ισχύσουν, τότε όλα θα πάνε καλά και η μελέτη δεν θα μεταβληθεί στην πολεοδομία. 2) Ο δε κυρ-Νίκος, δεν θα ασχοληθεί από εδώ κι εμπρός με την οικοδομή... Αν ισχύσει κι εκείνου η επιθυμία να ολοκληρωθεί απροβλημάτιστα η οικοδομή, τότε οι δύο πιο επικίνδυνοι παράγοντες για την αισθητική της οικοδομής και τη σχέση της με την αρχιτεκτονική μελέτη θα έχουν απομακρυνθεί.
Για πρώτη φορά στη δεκαεπτάχρονη καριέρα μου!
Και τι θα κάνω από δω κι εμπρός; Δεν μου μένει παρά να πηγαίνω όποτε θέλω, να φωτογραφίζω και να λέω το μακρύ μου και το κοντό μου! Για πρώτη φορά ζω ένα έργο απ' την καλή κι απ' την ανάποδη, γνωρίζω σε βάθος όλη του την νομοτεχνική λεπτομέρεια, μπορώ να υπερασπιστώ την συνθετική του αρτιότητα, αλλά -χαλάλι- δεν φέρω ίχνος πολεοδομικής ευθύνης, κανένα άγχος για την κατασκευαστική συνέπεια, πολύ δε οι άνθρωποι της τεχνικής εταιρείας ζήτησαν την συμβουλευτική συνδρομή μου!
Ότι θα έκανε και ο κ. Renzo Piano!
Ότι θα έκανε και ο κ. Renzo Piano!
Μέχρι τότε έχει καιρό ακόμη. Και γεμίζουμε με την κόρη μου τις ώρες μας διορθώνοντας τις κατόψεις!